خزاز قمی (از علمای بزرگ شیعه در قرن چهارم)- در کتاب كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر صفحه 226 تا 229 و همچنین علامه بزرگ محمدباقر مجلسی رحمه‌الله در مجموعه شریف بحارالانوار (جلد: 44 صفحه 139) حدیثی از امام حسن مجتبی علیه‌السلام نقل نموده‌اند که برای صاحبان خرد و کسانی که گوشی برای شنیدن دارند کافی است تا بدان هدایت شوند و از گزند افعی دنیا خلاص شوند و بیدار شوند و ببینند چگونه اژدهای نفس با افیون خاموش غفلت، مردمان آرمیده در خواب را به‌آرامی بلعیده و با خود به پرتگاه هلاکت می‌برد؛ و اما متن روایت چنین است:

نام مبارك پیشوای دوم معصوم، «حسن» و كنیه اش ابومحمد و القاب شریفش: سید، سبط، امین، حجت، برّ، نقی، زكی، زاهد و مجتبی است. پدر بزرگوار ایشان، امام علی بن ابی طالب علیه‌ السلام و مادر مكرمه ‌اش حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام می ‌باشد.
آن حضرت در شب سه ‌شنبه پانزدهم ماه مبارك رمضان، در سال دوم و یا سوم هجرت به دنیا آمد و در سال چهل هجری بعد از شهادت پدر مظلومش، در سن 38 سالگی به مقام والای امامت منصوب شد و در سال پنجاه هجری به دستور معاویه‌ پلید به وسیله همسر جفاكارش، «جعده» مسموم گشت و در روز 28 ماه صفر، در سن 47 یا 48 سالگی شهید و در بقیع دفن شد.

مدت امامت آن حضرت، 10 سال بود و در عدد فرزندانش اختلاف است؛ بعضی هشت پسر و هفت دختر و برخی پانزده پسر و هشت دختر و عده ‌ای پانزده پسر و شش دختر برای آن حضرت نوشته ‌اند.

در نوشتار حاضر مروری هرچند اجمالی بر مناقب و فضائل آن امام همام خواهیم داشت.

بزرگترین هدف انسانها این است که بتوانند با معبود خود ارتباطی عمیق و صحیح داشته باشند. برای بهتر ارتباط برقرار کردن به خداوند هم مکان دارای اهمیت است و هم زمان مناجات.
مکان مانند مساجد؛ اما بهترین زمان برای مناجات با خدا ماه مبارک رمضان است. حال که زمان مناسب از طرف خود خدا مهیا شده باید آداب مناجات با خدا یعنی چگونه مناجات کردن و نیز چه دعا کردن را یاد گرفت. برای دانستن آداب مناجات باید سر سفره اهل بیت علیهم السلام نشست. در این نوشتار لحظاتی در محضر با برکت کریم اهل بیت امام حسن بن علی علیهماالسلام سپری خواهیم کرد.

گویا رسم زمانه این است که پاکان نیز مورد تهمت و افتراء قرار گیرند. اهل بیت علیهم السلام پاک ترین انسانهای عالم هستند، اما با این حال اتهامات و بهتانهای فراوانی هم نصیب آنها گشته است. گاه در کتابها یا رسانه‌ها مطالبی منتشر می‌شود که حاوی اتهامهای ناروا به خاندان نبوت علیهم السلام است. در خصوص سبط اکبر، امام حسن مجتبی علیه السلام چندین اتهام مطرح شده است که در اینجا به یکی از آنها می‌پردازیم و سپس در این باره می‌اندیشیم که به صورت شخصی با این اتهامات چه باید بکنیم.

تفاوت ظاهری موضع‌گیری‌های امامان معصوم، ناشی از تغییر شرایط زمان آنان است. یکی از اختلاف‌های رفتاری ائمه، موضع‌گیری آنان در برابر حاکمان ظالم است. صلح، جنگ و پنهان شدن، سه رفتار متفاوت ائمه علیهم السلام؛ و امام حسن، امام حسین و حضرت مهدی علیهم السلام، سه نماینده‌ی بارز این رفتارها هستند. می‌توان با بررسی شرایط موجود در زمان صلح امام حسن و جنگ امام حسین علیهماالسلام تحلیلی از علت پنهان شدن امام عصر(عج) ارائه داد.

«ساباط» یکی از روستاهای اطراف شهر تاریخی مدائن بوده است. مرحوم طریحی نوشته است «و یوم ساباط من ایام الحسن بن علی مشهور[1] ». در این یادداشت کوتاه، مروری داریم بر حوادث تاریخی عزیمت امام حسن علیه السلام به ساباط و اتفاق تلخی که در آن جا رخ داد. امید است که برای علاقه مندان مباحث تاریخ اسلام سودمند باشد.

یکی از القاب امام حسن علیه السلام، «سید شباب اهل الجنة»، می‌باشد که توسط رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به آن حضرت داده شده است. از آنجا که زبان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از هر گونه دروغ و چاپلوسی و زیاده روی به دور است و به دلیل آنکه ایشان هیچگاه تحت تأثیر هیجانات عاطفی کنترل خود را از دست نمی‌دهند تا مطلبی نادرست یا افراطی بفرمایند، جا دارد که درباره این لقب بیشتر بیندیشیم زیرا مانند این سخن همه گفته‌ های پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله حق است و منبعی وحیانی دارد.

یکی از ویژگی‏ های امام، داشتن قدرت اعجاز برای اثبات امامت خویش است. در تعریف اعجاز آمده است: مدعی منصب و مقام الهی - مانند نبوت و امامت - کاری را که بر خلاف نظام طبیعی عالم است، انجام می‏ دهد، به طوری که دیگران از انجام دادن آن عاجز باشند و آن کار به منظور اثبات ادعای امامت خویش باشد. (1)

پس از عقد صلح میان امام حسن مجتبی(علیه السلام) و معاویه، او (معاویه) با لطایف الحیل می‏ کوشید، چنین وانمود کند که حسن بن علی از روی صفای دل و خشنودی کامل صلح را پذیرفته است و بعد از این مطیع و فرمان بر معاویه خواهد بود (1). و در اصل معاویه را لایق خلافت و زعامت بر مسلمانان می‏ دانسته است. به دنبال این حیله‏ گری، وقتی شنید که خوارج به سرکردگی فروة بن نوفل (2). تمام قوای خود را علیه وی گرد آورده‏ اند و می‏ خواهند بر پایگاه حکومتی‏ اش هجوم آورند، نامه‏ ای نوشت و توسط مامور ویژه‏ اش برای آن حضرت که در بین راه مدینه و کوفه در نزدیکی «قادسیه» بود فرستاد و از آن بزرگوار خواست که شورش خوارج را سرکوب کند پس از آن به سفرش ادامه دهد.

به نوشته مورخان در سال 41 ه .ق، در یكى از ماه هاى ربیع الاول یا ربیع الثانى و یا جمادى الاولى، معاویه به وسیله عبدالله بن عامر و عبدالرحمان بن سمره نامه‏ اى به عنوان قرارداد صلح، براى حسن بن على(علیه السلام) فرستاد. این نامه كاملا سفید بود و فقط در بالاى آن یك خط نوشته شده بود، ان اشترط فى هذه الصحیفة التى ختمت اسفلها ما شئت فهو لك، این نامه را در خصوص قرارداد صلح فرستادم. من آن را امضا كرده‏ ام هر شرطى را كه شما مى‏ خواهید و صلاح مى‏ دانید در آن بنویسید. مورد قبول من است.