1- عيب‌جوها
امام علي عليه السلام به مالک اشتر حاکم مصر مي‌نويسد:

«وَليَکُن أبعَد رعيّتک منک، و أشنأهم عندک، أطلبهم لمعائب النّاس؛ فإنّ في النّاس عيوباً، الوالي أحقّ من سترها؛ آنها که نسبت به رعيت عيب‌جوترند از تو دور باشند زيرا مردم عيوبي دارند که والي و رهبر در پوشيدن و پنهان کردن آنها از همه سزاوارتر است.»(1)



2- سخن‌چينان بي تقوا
حضرت علي عليه السلام مي‌فرمايد:

«و لا تعجلنّ إلي تصديق ساعٍ، فإنّ السّاعي غاشٌ، و إن تشبّه بالنّاصحين؛ در تصديق و باور سخن سخن‌چينان شتاب نکن زيرا آنان خيانتکارند گرچه در لباس نصيحت کنندگان دلسوز جلوه مي‌کنند.»(2)



3- بخيل و ترسو و حريص
امام علي عليه السلام به مالک اشتر حاکم مصر نوشت:

«ولا تُدخلنّ في مشورتک بخيلاً يعدل عن الفضل، و يعدک الفقر، و لا جَباناً يُضعفک عن الأمور، و لا حريصاً يُزيّن لک الشّره بالجور؛ بخيل
را در مشورت خود دخالت نده، زيرا که تو را از احسان منصرف و از تهيدستي و فقر مي‌ترساند و نيز با ترسو مشورت نکن، زيرا در کارها روحيه تو را تضعيف مي‌نمايد و با حريص مشورت نداشته باش که حرص را با ستمگري در نظرت زينت مي‌بخشد.»(3)



4- کارگزاران حکومت طاغوت
از ديدگاه امام علي عليه السلام کساني که در حکومت طاغوت پُست و شغلي داشتند بايد از صف کارگزاران حکومت اسلامي و مديريت جامعه الهي طرد و دفع گردند. که فرمود:

«إنّ شرّ وزرائک من کان للأشرار قبلک وزيراً، و من شرکهم في الآثام فلا يکوننّ لک بطانةً؛ بدترين وزرا کساني هستند که وزير و کارگزار حکومت بد و اشرار بوده‌اند. کسي که با آن گناهکاران در کارها شرکت داشته است نبايد جزو سرداران زمامداران حکومت باشد.» (4)




5- ثناگويان و چاپلوسان
شخصي در مجلس امام علي عليه السلام بپا خاست و به ثناگويي پرداخت. امام علي عليه السلام در پاسخ او فرمود:

«فلا تثنوا عليّ بجميل ثناءٍ، فلا تکلّموني بما تکلّم به الجبابرة؛ مرا با سخنان جالب خود نستاييد...

و آنگونه که با زمامداران و پادشاهان ستمگر سخن مي‌گفتيد با من سخن نگوييد.»(5)




6- خائنان
امام علي عليه السلام در طرد و دفع خائنان، به استاندار مصر مالک نوشت:

«فإن أحدٌ منهم بسط يده إلي خيانةٍ... فبسطت عليه العقوبة في بدنه، و أخذته بما أصاب من عمله؛ اگر يکي از کارگزاران دست به خيانت زد... او را زير تازيانه کيفر ادب نما و به مقدار خيانتي که انجام داده او را مجازات کن.» (6)



7- کم عقلان پَست
مديريت صحيح در حکومت اسلامي، به تفکر و تعقل و انسان‌هاي دورانديش و حکيم نيازمند است.

تا با ژرف انديشي، و با ارائه طرح‌هاي صحيح و اساسي فرد و جامعه را به سوي پيشرفت و تکامل ببرند، و از آفات و خطرات بازدارند.

بديهي است که کم عقلان و انسان‌هاي پَست و جهل زده، اگر در حکومت راه يابند، مقدمات سقوط حکومت و جامعه را فراهم مي‌سازند.

امام علي عليه السلام به يکي از استانداران خود مي‌نويسد:

«و احذر صحابة من يفيل رأيه، و يُنکر عملُه، فإنّ الصّاحب معتبرٌ بصاحبه؛ از ياراني که در فکر و نظر ضعيفند و عمل آنها ناپسند و زشت است برحذر باش زيرا مقياس سنجش شخصيت هر کس را يارانش معرفي مي کنند.»(7)



8- انسان‌هاي دو رو و منافق
اميرالمؤمنين علي
عليه السلام در طرد عناصر دو رو و منافق فرمود:

«و احذرکم أهل النّفاق فإنّهم الضّالّون المضلّون و الزّالّون المزلّون يتلوّنون ألواناً؛ از انسان‌هاي دو رو و منافق شما را برحذر مي‌دارم، زير آنها گمراه و گمراه کننده‌اند، خطاکار و خطا اندازند، به رنگ‌هاي گوناگون بيرون مي‌آيند و سبب گمراهي مردم مي‌شوند.» (8)



9- هوس‌بازان بي پروا
اميرالمؤمنين علي عليه السلام در طرد انسان‌هاي بي پروا و هوس‌باز فرمود:

«اگر والي و زمامدار دنبال هوا و هوس‌هاي پي در پي خود باشد غالباً او را از عدالت باز مي‌دارد.»(9)




10- جاهلان قدرنشناس
کساني که قدر و ارزش خود را نمي‌شناسند، و قدر و ارزش فرد و جامعه را نمي‌دانند، نبايد در حکومت و مديريت اسلامي نفوذ کنند. زيرا ارزش‌ها دگرگون و انحرافات فراواني دامنگير جامعه مي‌شود.

که امام علي عليه السلام هشدار داد:

«و لا يجهل مبلغ قدر نفسه في الأمور، فإنّ الجاهل بقدر نفسه يکون بقدر غيره أجهل؛ زمامداران و کارگزاران حکومت نبايد از ارزش و منزلت خويش ناآگاه باشند زيرا کسي که ارزش خويش را نمي‌شناسد نسبت به ارزش ديگران ناآگاه‌تر است.»

n(10)



پي‌نوشت‌ها:

1- نامه 53/24 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)

2- نامه 53/27 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)

3- نامه 53/27 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)

4- نامه 53/29 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)

5- خطبه 216/21 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخي از اسناد آن به اين شرح است:

- روضه کافي، ج 8، ص 352، ح 550: کليني (متوفاي 328 هـ)

- منهاج البراعة، ج 2، ص 348: ابن راوندي (متوفاي 573هـ)

- دعائم الاسلام، ج 2، ص 541، ح 1926: قاضي نعمان (متوفاي 363 هـ)

- بحار الانوار، ج 41، ص 152: مجلسي (متوفاي 1110 هـ)

- ربيع الابرار، ج 5، ص 191، ح 186: زمخشري معتزلي (متوفاي 538 هـ)

6- نامه 53/76 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)

7- نامه 69/9 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)

8- خطبه 194/4 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف، که برخي از اسناد آن به اين شرح است:

- کتاب طراز ج 2 ص 308: سيد يماني

- غرر الحکم، ص 54 و 269/ ج 4 ص 483: آمدي (متوفاي
588 هـ)

- منهاج البراعة، ج 2، ص 280: اين راوندي (متوفاي 573 هـ)

- غررالحکم، ج 6، ص 488 و ج 2 ص 285: آمدي (متوفاي 588 هـ)

- بحارالانوار، ج 18، ص 224، ح 62 ب 1: مجلسي (متوفاي 1110 هـ)

9- نامه 59/1 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف که برخي از اسناد آن به اين شرح است:

- کتاب طراز، ج 1، ص 170: سيد يماني

- کتاب صفين، ص 57: نصر بن مزاحم (متوفاي 212 هـ)

- منهاج البراعة، ج 3، ص 208: ابن راوندي (متوفاي 573 هـ)

- غرر الحکم، ج 1، ص 265: آمدي (متوفاي 588 هـ)

- بحار الانوار، ج 33، ص 511 ح 708: مجلسي (متوفاي 1110 هـ)

10- نامه 53/90 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته )



منبع:

امام علي عليه السلام و مباحث تربيتي، محمد دشتي .

www.tebyan.net