امام، هدایت گر «افکار» و «اعمال» و «اخلاق» است. شیعه نیز، پیرو او در «فکر و عمل و رفتار» است. پس، آن که شالوده اندیشه و عملش را و خط سلوک و رفتارش را با «خط ائمه» منطبق نسازد، شیعه نیست. قضاوت دیگران نیز نسبت به شیعه، بیش از هر چیز بر مبنای «رفتار اجتماعی» و «سلوک و معاشرت» است. با این حساب، روشن است که امام، همواره در اندیشه تربیت و اصلاح و تصحیح مشی و عمل و اخلاق پیروان خود باشد، چرا که قوت و ضعف پیروان را به پای رهبران می‏ نویسند و عیب و کمال هر جمع را به پیش وایشان منتسب می‏ کنند.

درباره اقدامات سیاسی امام باقر علیه السلام اطلاعاتمان پراکنده و ناکافی است اما برای این که نشان داده باشیم که آن حضرت حتی در شرایط سخت سیاسی هم نگاهی همه جانبه به اوضاع داشته اند و از مقام الهی امامت دفاع می نموده اند، به یکی از برخوردهای آن حضرت با حاکم زمانه خود می پردازیم و در پایان چند نکته درباره آن متذکر می شویم.

غربت ائمه هدی علیهم السلام به دوران زندگی این بزرگ واران منتهی نشد، بلکه در طول قرن ها، عدم توجه به ابعاد مهم و شاید اصلی از زندگی این بزرگ واران، غربت تاریخی آن ها را استمرار بخشید.»(1) تاریخ چنان تحلیل شد که گویا امام سجاد علیه السلام عابدی گوشه نشین، امام باقر و امام صادق علیهم السلام فقط عالمانی نشسته بر کرسی تدریس و امام کاظم، امام هادی و امام حسن عسکری علیهم السلام زندانیانی منفعل بوده، اندک تعرضی به وضع حکومت و سیاست نداشتند. تصوری که واضح ترین گواه اشتباه بودنش، شهادت این سرداران مبارزه (2) است.

ایام شهادت امام باقر (علیه السلام)، روزهایی است که حجاج بیت الله الحرام، مدینه را به قصد انجام مناسک حج، به طرف مکه ترک کرده و مدینه در غربت عجیبی به سر می برد، این روزها کمتر کسی به فکر زیارت امام باقر (علیه السلام) می باشد و عظمت حج و مکه، همه نگاه ها را به خود جلب کرده است.

دانش تمامی امامان معصوم علیهم السلام یکسان می باشد چراکه همگی از سر چشمه‏ ی وحی سیراب می شوند. آنان آموزگاری نداشتند و در مکتب بشری درس نخوانده بودند. دانش امام باقر علیه السلام نیز همانند دیگر امامان از سر چشمه‏ ی وحی بود اما زمینه مراجعات وسیع دانش پژوهان و ابراز علم برای حضرت و فرزند گرامی ایشان امام جعفر صادق علیه السلام بهتر فراهم گشت.

ورود اسلام به ایران و گرایش ایرانیان به این دین مبین، یکی از مهم ترین حوادث تاریخی، برای ملت ایران است. گرچه اسلام با شتاب خیره کننده ای در ایران پیش رفت؛ ولی حاکمیت عقیدتی اسلام بسیار آرام و ریشه دار صورت پذیرفت و توجه اسلام به حق و عدالت اجتماعی از مهم ترین عوامل گرایش ایرانیان به اسلام بود.

شاید این پرسش ها به ذهن شما هم خطور کند. پس جواب آن را از حضرت باقرالعلوم علیه السلام بشنوید:

خداوند چه زمانى بوده است؟

امام: بگو چه زمانى نبوده تا بگویم چه وقت‏بوجود آمده است؟ پاك و منزّه است خدایى كه تا بوده و هست فرد و صمدى است كه نه همسرى گرفته و نه فرزندى دارد.

پیرزنى که جوان شد

حُبابه والبیّه یكى از زن هاى مؤ منه اى بود، كه در زمان حضرت رسول صلى الله علیه و آله همیشه به حضور آن حضرت شرفیاب مى شد و كسب فیض مى نمود. همچنین در زمان امام محمّد باقر علیه السلام نیز چند مرتبه به محضر مبارك آن حضرت شرفیاب گردیده است .

در مكتب انسان ساز اهل بیت علیهم السلام، « خانواده »، از جای گاه ویژه ای برخوردار است به طوری که از منظر این آموزگاران حقیقی بشر، محبت نمودن و عشق ورزیدن به همسر و فرزندان در اوج ارزش هاى الهى قرار دارد. این در حالی است که بسیاری از مکاتب بشری، نسبت به این امر مهم، جانب اعتدال را رعایت نکرده اند و در دام افراط و تفریط گرفتار شده اند.

شیخ كلینى در كتاب كافى به سند خود از امام رضا (علیه السلام) روایت كرده است كه امام باقر (علیه السلام) به هنگام احتضار فرمود: هنگامى كه بدرود حیات گفتم زمین را برایم بشكافید و قبرى مهیا كنید پس اگر به شما گفتند براى رسول خدا (صلی الله علیه و اله) لحد بوده است، تصدیق كنید.