قلم آزاده که ارزنده ترین میراث بشریت است با تمام عظمتش، از وصف شخصیت الهى حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام عاجز است.
براى شناخت این اسوه تقوى، جهان بشریت باید كنگره هاى عباس شناسى برگزار كند. چه، به عقیده شیعه و متفكرین اسلامى و فرزانگان آزاده، پس از رسول اكرم صلى الله علیه و آله و حضرات معصومین علیهم السلام او یكى از عالمترین، فقیه ترین ، فرزانه ترین ، شجاعترین ، و سخاوتمندترین افرادى است كه تاریخ اسلام ، بلكه تاریخ جهان ، به خود دیده است .

در این نوشتار مختصر، از لابلای القاب و کنیه های آن حضرت، نگاهی هر چند کوتاه بر این شخصیت آسمانى می اندازیم.

عباس، همچو کوه

در روز ولادت ابوالفضل العباس علیه السلام، مادر بزرگوارش حضرت ام البنین سلام الله علیه قنداقه او را به دست امیرالمۆمنین على علیه السلام داد تا بر وى نامى بگذارد. حضرت زبان مبارك را به دیده و گوش و دهان او گردانید تا حق بگوید و حق ببیند و حق بشنود. سپس طبق سنت رسول خدا صلى الله علیه و آله، در گوش راست وى اذان و در گوش چپش اقامه گفت.

امیرالمۆمنین علیه السلام به ام البنین علیهاالسلام فرمود: چه اسمى بر این طفل گذارده اید؟

عرض كرد: من در هیچ امرى بر شما سبقت نگرفته ام، هر چه خودتان میل دارید اسم بگذارید.

فرمود: من او را به اسم عمویم، عباس، نامیدم. پس دستهاى او را بوسیده و اشك به صورت نازنینش جارى شد و فرمود: گویا مى بینم این دستها در «یوم الطفّ» در كنار شریعه فرات در راه یارى دین خدا قطع خواهد شد.

چنانكه دیدیم نام نامى آن جناب را، حضرت ولى الله امیرالمونین على بن ابى طالب علیه السلام، عباس گذارد. عباس، صیغه مبالغه از ماده عبس است كه به معنى در هم شدن و گرفتگى صورت مى باشد. آن جناب چون به مفاد «اشداء على الكفار»(فتح/29) بر دشمنان حق عبوس و در جنگ مهیب بوده، یا آنكه بر اثر صولت و شجاعت و غیرتى كه آن حضرت در قبال دشمن به هنگام قتال با قوم داشت، از خوف و بیم وى در وجود كریهه و خبیثه آن قوم كافر كراهت و عبوست ظاهر مى شده است، لذا عباس نام گرفت.( خصائص العباسیه : صفحه 118.)

منتخب طریحى و دیگر كتب، در وصف آن حضرت آورده اند: كالجبل العظیم و قلبه كالطود الجسیم لانه كان فارسا هماما و بطلا و ضرغاما و كان جسورا على الطعین و الضرب فى میدان الكافر و الحروب.( منتخب طریحى : 312)

القاب

معمولاً القاب، ویژگیهاى نیك و بد آدمى را مشخص مى سازد و هر كس ‍ را بر اساس خصوصیتى كه دارد لقبى مى دهند. حضرت عباس علیه السلام را نیز به سبب داشتن صفات والا، لقبهایى داده اند، از آن جمله :

1. قمر بنى هاشم

حضرت با رخسار نیكو و تلالۆ چهره، یكى از آیات كمال و جمال به شمار مى رفت ، لذا او را «قمر بنى هاشم» لقب داده بودند. در حقیقت نه تنها قمر خاندان گرامى علوى بود، بلكه قمرى درخشان در جهان اسلام به شمار مى رفت كه بر راه شهادت پرتو افشانى مى كرد و مقاصد آن را براى همه مسلمانان آشكار مى نمود.

2. سقّا

از بزرگترین و بهترین القاب حضرت كه بیش از دیگر القاب مورد علاقه اش بود، «سقّا» مى باشد. پس از بستن راه آب بر تشنگان اهل بیت علیهم السّلام به وسیله نیروهاى جنایتكار فرزند مرجانه، آن حضرت بارها صفوف دشمن را شكافت و خود را به فرات رساند و تشنگان و اصحاب امام را سیراب ساخت.

3. حامل اللواء

از القاب مشهور حضرت، حامل اللواء (پرچمدار) است. امام حسین علیه السّلام به دلیل مشاهده تواناییهاى فوق العاده در برادر خود، پرچم را تنها به ایشان سپردند و از میان اهل بیت علیهم السّلام و اصحاب ، او را نامزد این مقام كردند؛ زیرا در آن هنگام سپردن پرچم سپاه از بزرگترین مقامهاى حساس در سپاه به شمار مى رفت و تنها دلاوران و كارآمدان، بدین امتیاز مفتخر مى گشتند. حضرت عباس علیه السّلام نیز پرچم را با دستانى پولادین برفراز سر برادر بزرگوارش به اهتزاز درآورد و از هنگام خروج از مدینه تا كربلا، همچنان در دست داشت . پرچم از دست حضرت به زمین نیفتاد مگر پس از آنكه دو دست خود را فدا كرد و در كنار رود علقمه به خاك افتاد.

4. كبش الكتیبة

لقبى است كه به بالاترین رده فرماندهى سپاه به سبب حسن تدبیر و دلاورى كه از خود نشان مى دهد و نیروهاى تحت امر خود را حفظ مى كند، داده مى شود. این نشان دلیرى، به دلیل رشادت بى مانند حضرت عباس علیه السّلام در روز عاشورا و حمایت بى دریغ از لشكر امام حسین علیه السّلام بدو داده شده است . ابوالفضل علیه السّلام در این روز، نیرویى كوبنده در سپاه برادر و صاعقه اى هولناك بر دشمنان اسلام و پیروان باطل بود.

5. لواء

سپهسالار، لقبى است كه به بزرگترین شخصیت فرماندهى و ستاد نظامى داده مى شود. و حضرت را به سبب آنكه فرمانده نیروهاى مسلح برادر در روز عاشورا بود و رهبرى نظامى لشكر امام را بر عهده داشت، این گونه لقب داده اند.

6. حامى الظعینة

از القاب مشهور حضرت ابوالفضل علیه السّلام، «حامى بانوان » است . به دلیل نقش حساس حضرت در حمایت از بانوان حرم و اهل بیت نبوت ، چنین لقبى به حضرت داده شده است . ایشان تمام تلاش خود را مصروف بانوان رسالت و مخدرات اهل بیت علیهم السّلام نمود و فرود آوردن از هودجها یا سوار كردن به آنها را به عهده داشت و در طى سفربه كربلا این وظیفه دشوار را به خوبى انجام داد.

لازم به ذكر است كه این لقب را به یكى از جنگاوران و دلاوران عرب به نام ربیعة بن مُكَدَّم كه در راه دفاع از همسرش، شجاعت بى نظیرى از خود نشان داد، داده بودند.

7. باب الحوائج

مردم به این مطلب یقین دارند كه دردمند و نیازمندى قصد حضرت ابوالفضل العباس علیه السّلام را نمى كند، مگر آنكه خداوند حاجت او را برآورده و درد و اندوهش را برطرف مى سازد و گره مشكلات او را مى گشاید. باب الحوائج، نسیمى از رحمتهاى الهى، درِ رحمتى از درهایش و وسیله اى از وسایل اوست و او را نزد خداوند منزلتى والاست . این موقعیت، نتیجه جهاد خالصانه در راه خدا و دفاع از آرمانها و اعتقادات اسلامى و پشتیبانى از سالار شهیدان در سخت ترین شرایط است؛ دفاع از ریحانه رسول خدا تا آخرین مرحله و جانبازى در راه اهداف مقدسش.

اینها برخى از لقبهاى حضرت است كه ویژگیهاى شخصیت بزرگ و صفات نیك و مكارم اخلاق او را بازگو مى كند. اگرچه براى حضرت تا شانزده لقب برشمرده اند. (ر.ك: تنقیح المقال: 2/128)


كنیه ها

به حضرت عباس علیه السلام، این كنیه ها نسبت داده شده است:

1. ابوالفضل

از آنجا كه حضرت را فرزندى به نام «فضل» بود، او را به «ابوالفضل» كنیه داده بودند.البته این كنیه با حقیقت وجودى حضرت نیز هماهنگ است و او اگر به فرض فرزندى به نام فضل نداشت، باز به راستى ابوالفضل (منبع فضیلت) بود و سرچشمه جوشان هر فضیلتى به شمار مى رفت.

2. ابوالقاسم

حضرت را فرزند دیگرى بود به نام «قاسم»، لذا ایشان را «ابوالقاسم» كنیه داده بودند. برخى از مورخان معتقدند قاسم همراه پدر و در راه دفاع از امام خویش در سرزمین كربلا به شهادت رسید و پدر، او را در راه خدا فدا كرد.

سلام خدا بر تو باد مولای من اى عباس! كه در زندگى و شهادتت، آیینه تمام نماى همه ارزشهاى انسانى بودى و همین افتخار تو را بس كه به تنهایى نمونه والایى از شهیدان راه خون خدا بودى كه به قلّه مجد و كرامت دست یافتند.

منبع: www.tebyan.net

----------------------------------------------------------------
منابع:

زندگانى حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام، باقر شریف قرشى، ترجمه سیّد حسن اسلامى.

چهره درخشان قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس علیه السلام، جلد اول، على ربانى خلخالى.